Doelstelling
'Licht en omgeving' richt zich op licht in, en verlichting van, de openbare ruimte benadert vanuit architectuur, stedenbouw of landschapsarchitectuur waarbij het welbevinden van mensen centraal staat.
De gebruikers van de ruimte moeten zich prettig voelen en goed kunnen functioneren.
Daarnaast kan licht sturing geven aan de ruimte en een (toekomst)visie op die ruimte versterken. Zo kan het bijvoorbeeld de wens zijn om toeristen of bewonersgroepen aan te trekken door het accentueren van een imago. Een stad kan bijvoorbeeld jonge gezinnen willen aantrekken en kunnen daarom omgevingen in een woonwijk extra kindvriendelijk verlichten door optimalisering van veiligheid, toegankelijkheid en sfeer. Een stad kan daarnaast inzoomen op haar historische binnenstad en dat als imago inzetten en zo bewoners en bezoekers trekken die daarin zijn geïnteresseerd.
‘Licht en omgeving’ is allereerst gericht op het wenselijke lichtbeeld in de omgeving en niet op lichtsystemen of instrumenten. Dit vanuit het besef dat licht onderdeel uit maakt van een integraal ontwerp voor omgevingen en zelden op zichzelf staat. Licht is één van de bouwstenen waarmee een omgeving leefbaar, zichtbaar, leesbaar en toegankelijk wordt en het welbevinden van mensen kan bevorderen.
Licht is een krachtig middel maar eigenlijk nooit een doel op zich. Om dit lichtbeeld te verwezenlijken, zijn onherroepelijk lichtsystemen en instrumenten nodig. Deze worden gekozen of ontworpen om dit doel te dienen, waarbij onder andere duurzaamheid (energieverbruik en levensduur), flora & fauna en minimale lichtvervuiling vervolgens belangrijke aanvullende thema’s kunnen zijn.
Het ontwikkelen van een werkmethode voor ‘Licht en omgeving’
Voor een succesvolle implementatie van licht in een omgeving is het essentieel een integraal ontwerp als uitgangspunt te hanteren. Centrumgebieden alsmede woonwijken, industrieterreinen en buitengebieden verdienen passende aandacht, waardoor er consistentie en structuur ontstaat en de diverse gebieden of omgevingen goed op elkaar aansluiten.
Deze consistentie en structuur is min of meer vast te leggen in licht-typologieën, die vanuit de menselijke behoefte in de omgeving generiek kunnen worden opgezet. Er is kennis van psychonomische aspecten nodig om tot goede typering te komen.
Inpassing van lichtconcepten en de aansluiting tussen diverse omgevingen met hun eigen kenmerken vraagt om meer maatwerk en dient telkens per omgeving te worden bepaald. Daarbij rekening houdend met verschillende gebruikersgroepen met telkens hun specifieke behoeften. Vanuit de ruimtelijke lichtbeelden kan worden bepaald welk licht (hoeveelheid, kleur, spreiding, aansturing etc.) er uit de armaturen dient te komen en wat de positie ervan moet zijn. Met lichtsystemen wordt invulling geven aan de gedefinieerde wensen. Voor zover de voorhanden zijnde lichtsystemen (armaturen en aansturing) niet kunnen voldoen aan het te realiseren lichtbeeld, zullen aanpassingen nodig zijn of zelfs nieuwe innovatieve systemen worden ontwikkeld.
Experts, Projecten en Living Labs
Deze nieuwe werkwijze vraagt om expertise op vele vlakken, waaronder licht, psychonomie, beleid, onderzoek, visie, toegankelijkheid, implementatie en techniek. Vanuit een interdisciplinair team zullen experts vanuit verschillende organisaties samenwerken in een kennisproject. Deze deskundigen brengen jarenlange ervaring in maar moeten vooral open staan om vanuit concrete projecten met een vernieuwde aanpak ervaring op te doen d.m.v. onderzoek en evaluatie. Zo wordt gewerkt aan verbetering en optimalisatie.
Organisaties en overheden zullen hun omgeving beschikbaar stellen en binnen projecten de nieuwe werkmethode hanteren. Tevens zullen ze samenwerken en in hun omgevingen living labs opzetten. (Her)ontwikkelingsprojecten kunnen worden ingezet voor complementaire kennisprojecten. Het mes snijdt aan twee kanten. Enerzijds wordt zo kennis en innovatie gestimuleerd en anderzijds ontstaan leefbaardere omgevingen. Learning by doing.
Kennisnetwerken
'Licht en omgeving' richt zich ook op het creëren van de bewustwording dat het welbevinden van mensen in een omgeving centraal moet worden gesteld. Dat kan worden bereikt door het organiseren van kenniscafe’s en kennisnetwerken of het realiseren en tonen van goede voorbeeldprojecten op de website, In een film of in een brochure. Dit moet leiden tot bewustwording en kennis van het onderwerp en de bereidheid van organisaties en/of gemeentes om in hun omgeving concrete projecten te gaan realiseren die vanuit dit gedachtegoed worden ontwikkeld.
De opzet van een kennisnetwerk
Besef dat:
- het vertrekpunt de mens is (zijn welbevinden en functioneren) aangevuld met flora & fauna en milieu
- het uitgangspunt de structuur en eigenheid van de omgeving is
- het onderstrepen van identiteit en sturing op toekomstvisie een belangrijk aspect is
- nieuwe aanpak vraagt om durf en innovatie van proces en systeem
- dit gedachtegoed vraagt om competentieteams waarin ook andere experts deelnemen dan dat tot nu toe het geval was
- organisaties en/of overheden hun omgeving beschikbaar moeten stellen voor kennisprojecten
